Komunikat Ambasady Rosji w Polsce
O projekcie internetowym „Powstanie w Sobiborze: powrót bohaterskiego czynu”
14 października, w 78. rocznicę legendarnego powstania w nazistowskim obozie zagłady w Sobiborze, Archiwum Państwowe (AP) Federacji Rosyjskiej i Fundacja Aleksandra Pieczerskiego prezentują nowy projekt. Portal zawierający materiały o Sobiborze z archiwów rosyjskich i zagranicznych został otwarty na stronie internetowej AP. Ogółem portal będzie zawierał ponad 200 dokumentów, z których wiele nigdy wcześniej nie było publikowanych.
Idea takiego portalu pojawiła się kilka lat temu w związku z rosnącym zainteresowaniem historią obozu. Podjęto decyzję o stworzeniu „wirtualnego archiwum” Sobiboru, które gromadziłoby wszystkie dokumenty na jego temat z zasobów AP, innych rosyjskich archiwów państwowych i resortowych, a także najważniejsze materiały ze zbiorów Fundacji Aleksandra Pieczerskiego. W projekt zaangażowały się także archiwa innych krajów, przede wszystkim Archiwum Narodowe Białorusi, Bundesarchiv (RFN), Muzeum Bojowników Getta (Izrael).
Projekt składa się z sześciu rozdziałów tematycznych. Obecnie twórcy projektu prezentują cztery pierwsze rozdziały, poświęcone ofiarom i katom obozu zagłady, pierwszym doniesieniom polskiego podziemia i radzieckich partyzantów o Sobiborze, wczesnym zeznaniom Aleksandra Pieczerskiego, udziałowi więźniów, którzy uciekli z Sobiboru, w oddziałach partyzanckich i Armii Czerwonej. Publikacja dwóch ostatnich rozdziałów została odłożona w czasie, ponieważ znaczna część dokumentów tworzących rozdział piąty i poświęconych prześladowaniu zbrodniarzy nazistowskich po wojnie, jest jeszcze w trakcie odtajniania. Zamknie publikację rozdział szósty, opowiadający o upamiętnieniu Sobiboru od lat 50. do czasów współczesnych. Każdy rozdział otwiera artykuł wprowadzający w pewien aspekt historii obozu. Wszystkie publikowane dokumenty opatrzone są szczegółowym komentarzem.
Obóz zagłady w Sobiborze został stworzony przez nazistów na terenie wschodniej Polski wiosną 1942 roku. W ciągu półtora roku zginęło w nim ponad 170 tys. Żydów z Austrii, Francji, Holandii, Niemiec, Polski, Słowacji, ZSRR i innych krajów. 14 października 1943 r. w Sobiborze wybuchło powstanie, na czele którego stanęli oficer Armii Czerwonej Aleksander Pieczerski i przedsiębiorca z polskiego miasteczka Żółkiewka Leon Feldhendler. Powstańcy zabili 11 esesmanów i kilku strażników, po czym uciekli z obozu. W ucieczce wzięło udział kilkaset osób, z których ponad 50 przeżyło do końca wojny.
W ciągu ostatniej dekady historia Sobiboru i losy przywódców powstania z 14 października 1943 r. Aleksandra Pieczerskiego i Leona Feldhendlera znalazły się w centrum uwagi opinii publicznej. Ukazało się kilka nowych książek i filmów dokumentalnych, a film fabularny „Sobibór” (2018) odbił się szerokim echem. Pieczerski i inni uczestnicy powstania otrzymali rosyjskie, polskie i ukraińskie ordery, ich imieniem nazwano ulice na całym świecie, zaczęli o nich mówić politycy i mężowie stanu. W 2020 r. na terenie byłego obozu otwarto nowe muzeum. Bohaterski czyn więźniów Sobiboru stał się symbolem gotowości człowieka do walki z nieludzką machiną zagłady o życie i wolność w najbardziej niewyobrażalnych warunkach, na krawędzi śmierci.
Warszawa, 14 października 2021 r.
